Ergenlere "Mitoloji 101 - Lite"

Gençler İçin Yunan Mitleri / Ingrid & Edgar Parin D’aulaire / Çev: Abdullah Yılmaz / ALFA

Mitolojiye ilgi duyanları hoşnut edecek kitap sayısı ve çeşitliliği konusundaki yetersizlik üzerine fazla bir şey söylemeye gerek yok. Son on yıl içinde birbiri ardına yayımlanan genel referans kitapları ya da spesifik alanlara yönelik incelemelerle birlikte bu eksiklik yavaş yavaş giderilse de, yayın dünyasında özellikle gençlere yönelik mitoloji kitaplarıyla ilgili hâlâ ciddi bir boşluk var. Üzerinde yaşadığımız toprakların Sümer, Hitit, Frig, Yunan ve Roma mitolojilerini yaratan halklara binyıllarca ev sahipliği yaptığı düşünülünce, bugünkü Anadolu sakinlerinin bu muazzam birikimden bu kadar az yararlandıklarını görmek şaşırtıcı geliyor insana. Daha bundan yirmi yıl öncesine dek, mitoloji dendiğinde akla yalnızca Yunan mitlerinin gelmesi ve buna rağmen bu konuda bile oldukça az Türkçe kaynağa rastlanması, belki biraz da toplumun kadim uygarlıklardan aktarılan kültüre karşı anlaşılması güç ilgisizliğinden kaynaklanıyor olabilir. Yine de yayınevleri, istikrarlı bir çabayla eldeki literatürü genişletmeye ve kitap sayısını artırmaya çalışıyorlar bir süredir.

Ingrid ve Edgar Parin D’aulaire’in yaklaşık elli beş yıl önce çocuklar ve ergenlik çağındaki gençler için hazırladıkları “Gençler İçin Yunan Mitleri” adlı derlemenin Türkçe yayımlanması da, bu çabaların yeni örneklerinden biri. 1930’lardan itibaren birlikte çocuk ve gençlik kitapları hazırlayan çift, folk hikâyeleri ve Avrupa mitolojilerinin yanı sıra, Amerika tarihini de genç okurların ilgisini çekecek biçimde sunan kitaplara imza atmış. Hazırladıkları resimli biyografiler arasında Benjamin Franklin, Pocahontas ve Buffalo Bill gibi, Amerikan tarihinden renkli simalarının biyografileri var. Dikkatleri üzerlerine çekmelerini sağlayan ilk yapıtları ise, İskandinav mitolojisine ait klasik bir derleme niteliği taşıyan, şiirsel dille yazılmış “Edda”ların popüler versiyonu.

Elimizdeki kitapsa, olabildiğince basitleştirilmiş anlatımı ve yalın diliyle,  Eski Yunan kozmolojisinin fantastik anlatılara dönüştürülmüş simgesel hikâyelerini genç okurlara aktarma işlevi görüyor. D’aulaire çiftinin bu çalışmasının cazibesini artıran bir diğer önemli unsur da, her sayfada karşımıza çıkan ve mitlerdeki ayrıntılara görsellik kazandıran, özenle yapılmış resimler. Aslına bakılacak olursa, ilkgençlik yıllarından beri portre, litografi, fresk ve illustrasyonla uğraşan bu sanatçı çiftin yayın dünyasındaki popülerliği de, ressam kimliklerinden geliyor. Her ikisi de sanat eğitimi almış ve Norveç, İsviçre, Almanya ve Fransa’da, hayatlarını kazanmak için uzun süre ressamlık yapmışlar. Tanışıp evlendikten sonra ABD’ye yerleşen ve New York’ta yaşamaya başlayan çift, başlangıçta ayrı ayrı sürdürdükleri çalışmalarını bir yayıncı dostlarının önerisi üzerine birlikte gerçekleştirmeye başlamışlar ve ortaya Amerika’nın en çok okunan çocuk ve gençlik kitapları çıkmış.

“Yunan Mitleri”, iyi planlanmış, derli toplu bir popüler mitoloji çalışması. Genç okurları Yunan düşünce ve edebiyatının içine kolayca çekecek biçimde, kolay takip edilen ve resimlerle gerçekten çok zenginleştirilen bir sunum ortaya çıkarmış D’aulaire çifti. Hemen ilk sayfada, Yunan teolojisinin temel ilahi figürlerini bir soyağacı biçiminde sunan, güzel bir illüstrasyon yer alıyor. Olimpos dünyasında kim kimdir, hangi tanrısal varlıklar kimlerle ilişkidedir, bir çırpıda görmek mümkün. Ardından, Eski Yunan coğrafyasını sergileyen, yalın ve işlevsel bir harita geliyor. Yunan anakarası, Ege adaları ve Batı Anadolu’yu içeren bu haritada, bilinen mitlerin hangi bölgelerde gerçekleştiği de not düşülmüş. Afrodit nerede sulardan çıkıp karaya ayak basmış, Demeter’in kızı Persephone nerede kaçırılmış, Herakles nerede doğmuş, Hermes’in kült şehri neresiymiş, Zeus’un çocukluğu nerede geçmiş, Amazonlar nerede yaşamış, bir çırpıda görmek mümkün. Daha sonraki bölümlerde yer alan mitler ve efsaneler için de güzel bir coğrafi referans oluşturan bu haritadan sonra, Eski Yunan evrenini tanıtan bir girişle başlıyor kitap ve tanrıların, yarı-tanrıların, ölümlülerin, korkutucu varlıkların birbirleriyle iç içe geçen hikâyeleri, birer birer anlatılıyor. Titanlar denen kadim ilahi ırkın ortaya çıkışıyla başlayan Yunan kozmogonisi , sonradan Olimpos teolojisinin merkezine yerleşen Zeus ve onunla ilişkili tanrıların renkli serüvenleriyle sürüyor. Hera’nın kıskançlığını, Apollon’un mağrurluğunu, Artemis’in avcılığını, Prometheus’un çilesini, Pandora’nın gizemli kutusunu, Nuh’un Yunan versiyonu olan Deucalion’un serüvenlerini, Hades’in ürpertici yer altı dünyasını, Dionysos’un gizemli hikâyesini, düzenli bir sıra içinde okuyorsunuz. Yine vurgulamak gerekiyor ki, okuma sırasında renkli ve ayrıntılı illüstrasyonlar, anlatılara zenginlik katıyor.

Yunan mitolojisi ve gizem kültlerini, Eski Yunan kozmolojisi ve sembolizmi üzerinden derinlemesine inceleyen (kimileri fazlasıyla akademik dile sahip) kaynak külliyatı yetişkin okuyucu için elbette oldukça değerli. Ancak bu tür yapıtların mitolojiye ilgi duyup kadim kültürleri tanımak isteyen ergenlik çağındaki genç okurlara hitap etmek gibi bir amacı olmadığı için, belli bir entelektüel birikimin uzağındakilerin beklentilerini de karşılayamıyor. İşte D’aulaire çiftinin bu klasik çalışması, bu boşluğu dolduracak nitelikte. Mitolojiye, gizemli tanrılara, eski uygarlıkların tanrısal varlıklarına ait hikâyelere ilgi duyan çocuğunuz, kardeşiniz ya da yeğeniniz varsa, gönül rahatlığıyla hediye edebilirsiniz. Kağıt ve baskı kalitesinin de kitabın önemli bir artısı olduğunu belirtelim.